Zonder risico’s?
Vaak hoor ik (potentiële) klanten vragen of we dan in controle zijn, indien we een effectief compliance programma hebben opgetuigd. Ik ken geen organisaties die echt in controle zijn: ondernemen vergt risico’s managen. Zonder risico’s geen leven (zelfs in bed blijven liggen levert serieuze gezondheidsrisico’s op): “If you have everything under control, you are not driving fast enough” zou voormalig Formule-1 wereldkampioen Mario Andretti hebben gezegd (van Stirling Moss wordt overigens hetzelfde beweerd).
De illusie van controle
Toch vraagt men vaak of alles onder controle is. We houden namelijk niet van negatieve verrassingen, majeure incidenten en tijdbommen die afgaan. Zoals ik al eerder schreef: alleen een effectief gedragsgestuurd complianceprogramma helpt om die te verminderen en vermijden.
Afgelopen week schreef Femke de Vries (bijzonder hoogleraar toezicht en voormalig lid AFM) een interessante column met de pakkende titel ”De illusie van controle”.
Interessant, omdat zij ten onrechte meent dat compliance professionals vooral tot taak hebben om na te gaan of men zich wel aan de regeltjes houdt (maar aangezien zij over banken schrijft, begrijpen we haar stelling wellicht…). Interessant ook omdat ze schreef: “Juist psychologische valkuilen zoals groepsdenken, gebrek aan tegenspraak of overmatig zelfvertrouwen kunnen leiden tot verkeerde beslissingen…”. Daarmee geeft zij denk ik terecht aan dat compliance professionals zich juist NIET tot het afvinken van regels zouden moeten beperken, want daarmee alléén doen we niet het juiste en voorkómen we geen majeure incidenten.
Wie dan?
Zij vervolgt terecht: “…bedrijven hebben gedragsrisico’s over het algemeen niet goed in kaart.” De door haar en hoogleraar Kocken voorgestelde oplossing van slechts één extra persoon in de Bestuurskamer met gedragsexpertise lijkt mij onvoldoende (naast risk managers, compliance officers en interne accountants/auditors). Integer zakendoen is naar mijn mening ‘Chefsache’: te belangrijk om bij iemand anders neer te leggen; daarvoor is elke medewerker en leidinggevende verantwoordelijk. De CEO zelf hoort de juiste toon te zetten, lijkt me, niet slechts een toegevoegde persoon. Het zou wel enorm helpen indien we de hofnar weer op allerlei plekken in ere zouden herstellen: een onafhankelijk denker die alles zegt wat anderen niet durven.
De oplossing
Gedragsexpertise is op heel veel plekken nodig om het gedrag van medewerkers beter te begrijpen, om voortdurend een duwtje in de goede richting te geven, om de bonus- en promotiecriteria in lijn met lange termijn doelstellingen te brengen, perverse prikkels te voorkómen, een veilige, doe-je-mond-open cultuur te bevorderen en samen met een team van andere experts ‘verantwoord handelen’ voortdurend te bevorderen. Terecht pleit zij daarvoor, want zij stelt terecht: “Inzicht in hoe mensen zich in de praktijk gedragen, dat haal je niet uit rapportages”.
Maar wat mij betreft gaan we dat niet bij slechts één directeur of functie neerleggen: compliance blijft van en voor iedereen, anders wordt het nooit effectief!
